شاهرود؛ این شرقی غمگین

تنها استانی در کشور، که جمعیت شهرستان مرکز آن کمتر از شهرستان دیگرش باشد! استان سمنان است. کارشناسان معتقدند علت این نقض آشکار قوانین عرفی تقسیمات کشوری در هنگام تشکیل استان سمنان ریشه در اعمال نفوذ برخی از شخصیت های نزدیک به دربار در زمان طاغوت دارد. البته در سال های اخیر موج سرمایه گذاری ها و بی عدالتی ها این ترکیب جمعیتی تاریخی را به هم زده و جمعیت شهری شهرستان سمنان با جذب مهاجر از نقاط محروم استان و دیگر استان ها در حال پیشی گرفتن از شاهرود است. هدف از این یادداشت در بیان مقایسة پیشینة شهرستان های شاهرود و سمنان، فخر فروشی و یا استخفاف منطقه ای نیست بلکه گلایه از روند توسعه نامتوازن در سطح استان و عقب نگه داشتن شرق است.

شهرستان شاهرود با مرکزیت شاهرود یا قبل از آن بسطام همیشه به عنوان شهر شاخص در منطقة شمال شرق ایران مطرح بوده است. وجود تپه های 7 و 9 هزار ساله چخماق بسطام و تپه 5 هزار ساله خوریان و تپه 3 هزار ساله بلوار شاهرود خود بیانگر اهمیت این منطقه در کشور است. به گزارش پژوهش گاه باستان شناسی ایران اولین یک جا نشینی و تشکیل روستا در نیمه شرقی ایران در منطقة شاهرود و بسطام وجود داشته است.

شاهرود در دورة قاجار حاکم نشین ایالت قومس (کومش) بوده است. شاید یکی از دلایل این انتخاب رونق تجاری شاهرود در گذرگاه شرق به غرب کشور و گلوگاه راه ارتباطی تهران – استرآباد به عنوان خاستگاه قاجاریه بوده است.